μάντακας

Επώνυμο οικογένειας Κρητικών αγωνιστών, από το χωριό Λάκκοι της επαρχίας Κυδωνίας του νομού Χανίων. 1. Αναγνώστης (; – Λάκκοι 1918). Πήρε μέρος στην επανάσταση του 1841 και διακρίθηκε για την ανδρεία του στις μάχες του Προβάρματος (Αποκορώνου) και του Κισσάμου. Το 1854, όταν άρχισε ο Κριμαϊκός πόλεμος, οργάνωσε μαζί με άλλους επανάσταση στην Κρήτη, την οποία ματαίωσε, με εντολή της Αθήνας, ο Έλληνας πρόξενος στα Χανιά. Πήρε μέρος στο κίνημα του 1858 και εξελέγη οπλαρχηγός και πληρεξούσιος των αγωνιστών που είχαν συγκεντρωθεί στην Κυδωνία. Το 1859-60, επειδή αντιστάθηκε στις πιέσεις του Χουσνή πασά, φυλακίστηκε στα Χανιά, αλλά απελευθερώθηκε γιατί οι συμπατριώτες του προχώρησαν σε ένοπλη διαμαρτυρία. Στον αγώνα του 1866-69 ανακηρύχτηκε γενικός αρχηγός της Κυδωνίας. Ιστορικοί έμειναν οι λόγοι τους οποίους εκφώνησε στη συνέλευση της Αργυρούπολης (1867), όπου διακήρυξε ότι οι επαναστάτες δέχονται μόνο την ένωση με την Ελλάδα και απορρίπτουν την αυτονομία. Τραυματίστηκε πολλές φορές. Αργότερα, οι Τούρκοι τον συνέλαβαν με την κατηγορία ότι σχεδίαζε νέα επανάσταση, αναγκάστηκαν όμως τελικά να τον αφήσουν ελεύθερο, γιατί ο κρητικός λαός αντέδρασε βίαια. Όταν τέλειωσε η επανάσταση του 1878, εργάστηκε για τη διατήρηση των προνομίων που είχαν παραχωρηθεί στους συμπατριώτες του, ματαιώνοντας κάθε αντίθετη ενέργεια των Τουρκοκρητικών. Μετά τις ταραχές του 1869 και την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου στην Κρήτη, φυλακίστηκε πάλι. Στην επανάσταση του 1894-96 ήταν αρχηγός της Κυδωνίας. Μετά την καταστολή της πήγε στην Αθήνα και ζήτησε από τον βασιλιά Γεώργιο A’ να επέμβει άμεσα για την απελευθέρωση του νησιού. Το 1897 επέστρεψε στην Κρήτη μαζί με τον συνταγματάρχη Βάσσο και αγωνίστηκε γενναία στο πλευρό του ελληνικού στρατού σε διάφορες μάχες. Μετά την κάθοδο του πρίγκιπα Γεωργίου, εξελέγη βουλευτής και πρόεδρος στην τοπική βουλή. Για τις πολλές υπηρεσίες που πρόσφερε στους αγώνες της Κρήτης, τιμήθηκε με τον χρυσό σταυρό του Σωτήρα. 2. Αντώνιος (μέσα 19ου – αρχές 20ού αι.). Ήταν οπλαρχηγός στις επαναστάσεις του 1878, του 1889 και του 1894-97. Το 1912 εξελέγη βουλευτής της ελληνικής Βουλής. Όταν άρχισε ο A’ Βαλκανικός πόλεμος συγκρότησε σώμα Κρητικών και πήγε στην Ήπειρο, όπου διακρίθηκε για τον ηρωισμό του σε όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις. 3. Γεώργιος (τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.). Έπεσε ηρωικά το 1823 ενώ μαχόταν κατά των Τούρκων. 4. Γεώργιος (μέσα 19ου – αρχές 20ού αι.). Ήταν οπλαρχηγός στην επανάσταση του 1878 και μεταξύ των πρώτων που πήραν τα όπλα στο κίνημα του 1894-97. Διετέλεσε μέλος της μεταπολιτευτικής Επιτροπής, της οποίας προέδρευε ο Μανούσος Κούνδουρος. 5. Εμμανουήλ (μέσα 19ου – αρχές 20ού αι.). Υπήρξε οπλαρχηγός στις επαναστάσεις του 1878 και του 1894-97. 6. Εμμανουήλ (Χανιά 1890 – ;). Στρατηγός. Ήταν ένας από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες της Εθνικής Αντίστασης (1941-44). Ηγήθηκε του κινήματος της Κρήτης κατά του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου (1938). Διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ και γραμματέας των Στρατιωτικών της ΠΕΕΑ. Εξελέγη βουλευτής στον Πειραιά το 1950 και το 1952. 7. Ιωάννης (τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.). Διακρίθηκε για τη μεγάλη του ανδρεία στην περίοδο 1821-30. Στην εξέγερση του 1841 πήρε μέρος ως οπλαρχηγός των συγχωριανών του. 8. Ιωάννης ή Κολύβριος (; – 1897). Πήρε μέρος ως οπλαρχηγός στην επανάσταση του 1866. Σκοτώθηκε στη μάχη του Σέμπρωνα, το 1897. 9. Μάρκος (; – 1925). Πολέμησε στην επανάσταση του 1841. Διακρίθηκε ως οπλαρχηγός στην επανάσταση του 1858 και ως υπαρχηγός στους αγώνες 1866, 1878 και 1894-97. 10. Μάρκος (μέσα 19ου – αρχές 20ού αι.). Σπούδασε νομικά στην Αθήνα με έξοδα του βασιλιά Γεωργίου A’. Διετέλεσε πολιτικός και δικηγόρος στα Χανιά. Πήρε μέρος στην επανάσταση του 1894-97 και στον A’ Βαλκανικό πόλεμο, το 1912, ως αρχηγός σώματος Κρητών, καθώς και στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα το 1914. 11. Μίνως (1865 – ;). Πολέμησε στον Μακεδονικό αγώνα του 1906-8 και στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Τραυματίστηκε στη μάχη των Πέντε Πηγαδιών. 12. Μιχαήλ (1815 – ;) Γιος του προηγούμενου. Πήρε μέρος στις επαναστάσεις του 1841, του 1858 και του 1866-69. Σε όλες διακρίθηκε για τον ζήλο και την ανδρεία του. 13. Μιχαήλ (μέσα 19ου – αρχές 20ού αι.). Υπήρξε οπλαρχηγός στις επαναστάσεις του 1878 και του 1894-97. 14. Νικόλαος (1785 – 1823). Πήρε μέρος στην Επανάσταση του 1821 ως οπλαρχηγός των συγχωριανών του και σκοτώθηκε στη μάχη των Βουκολιών. 15. Νικόλαος (; – 1924). Πήρε μέρος ως οπλαρχηγός στις επαναστάσεις του 1841, 1858 και 1866 - 1869. Όταν άρχισε η επανάσταση του 1866 εξελέγη πληρεξούσιος της επαρχίας Κυδωνίας στην πρώτη επαναστατική Συνέλευση και διορίστηκε μέλος της προσωρινής κυβέρνησης. Δεν δέχτηκε όμως τη θέση γιατί προτίμησε να υπηρετήσει ένοπλα τον Αγώνα. Τραυματίστηκε στη μάχη της Κυδωνίας και αφού αιχμαλωτίστηκε ρίχτηκε στις φυλακές, παρά τη χορήγηση γενικής αμνηστίας. Εκεί δέχτηκε δολοφονική επίθεση από Τούρκους, αλλά κατάφερε να σωθεί. Εξελέγη πληρεξούσιος της επαρχίας του, αλλά η τουρκική κυβέρνηση ακύρωσε την εκλογή του. Πήρε μέρος στις επαναστάσεις του 1878 και του 1896-97 και διετέλεσε πληρεξούσιος και αντιπρόεδρος της επαναστατικής Συνέλευσης. Το 1908 έγινε πρόεδρος της επιτροπής που έκανε την κατάταξη των αγωνιστών του νομού Χανίων. Η ελληνική κυβέρνηση τον τίμησε με τον αργυρό σταυρό του Σωτήρα. 16. Οδυσσεύς (1886 - Κορυτσά 1914). Πήρε μέρος στον Μακεδονικό αγώνα (1903-8) και στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, καθώς και στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα του 1914. 17. Σπυρίδων (; – 1918). Κατατάχτηκε στον στρατό και σκοτώθηκε στη μάχη του Σκρα το 1918. 18. Στυλιανός (; – Χανιά 1924). Πήρε μέρος στην επανάσταση του 1878 και του 1894-97. 19. Χαράλαμπος (τέλη 19ου – μέσα 20ού αι.). Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) και στον Βορειοηπειρωτικό (1919).

* * *

ο

τσιμπούρι.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πιθ. < *αἱ-μάτ-αξ. Κατ' άλλη άποψη, από αρχ. μάντις «είδος εντόμου»].